Teatar kao lek za bolesti morala
Sterijino pozorje u Novom Sadu počelo je 26. maja predstavom “Petrijin venac” Ateljea 212, nakon uručenja nagrade za životno delo dramskoj umetnici Svetlani Bojković koja je i otvorila 64. izdanje tog festivala, ističući značaj pozorišne umetnosti i aktuelnost misli Jovana Sterije Popovića o teatru kao leku za bolesti morala.
U tradicionalnoj besedi na otvaranju 64. Pozorja, Svetlana Bojković podsetila je da su Srbi u Austriji i Ugarskoj početkom 19. veka, kada se rodio Sterija, bili narod u kojem je počeo da se nezaustavljivo širi evropski duh prosvetiteljstva, čiji su nosioci bili Zaharije Orfelin, Dositej Obradović i Lukijan Mušicki. Prosvetiteljstvo je, kako je dodala, probudilo ljubav prema književnosti i širilo patriotizam, te dovelo do prvih književnih i pozorišnih dela i rođenja pozorišta. U istoriju su ušli Joakim Vujić i Jovan Sterija Popović, narod je počeo da otkriva svoju naklonost prema pozorištu i svoje talente.
“Gde smo danas, dva veka kasnije? Bijemo bitke da pozorište živi svoju kreativnost i nosi svoju kulturnu misiju. U toj misiji komedije karaktera Sterije ostaju jedna od neiscrpnih inspiracija našeg pozorišnog života. Danas u svetu informatike i digitalizacije, u svetu u kojem se, nažalost, urušavaju moralne vrednosti i empatija, pozorište ipak opstaje kao neuništiva biljka zasejana pre više od 2.000 godina”, istakla je Svetlana Bojković, kojoj je Sterijinu nagradu za unapređene pozorišne umetnosti i kulture, odnosno za životno delo uručio prethodno direktor Pozorja Miroslav Radonjić.
Svetlana Bojković, screenshot
Svetlana Bojković je istakla i da magiju pozorišta održava ljudska potreba za katarzom, kao i potreba za smehom.
“Tu potrebu imaju i pozorišni stvaraoci s jedne i publika s druge strane. Kada se uspostavi pravi doživljaj, glumci se spajaju sa publikom i zajedno žive magiju pozorišnog čina. Iako su ti trenuci prolazni, trag oplemenjenosti ostaje. Zato danas koliko čedno toliko i aktuelno zvuči Sterijina misao: ‘Teatar je lek za bolesti morala’”, dodala je Svetlana Bojković, koja je na Sterijinom pozorju prisutna od 1969. godine, od kada je na tom festivalu ostvarila osam uloga.
Uporedivši stvaranje i izvođenje pozorišne predstave sa državom, u kojoj sve mora da funkcioniše da bi bila uspešna – od pisca, reditelja i glumaca do garderobera, Svetlana Bojković istakla je da se ta “mala država – predstava stvara od zajedničke vere, ljubavi, strasti i kreativnosti u postizanju zajedničkog cilja”.
“Kada se u rezultatu uspe, svi učesnici imaju neopisiv osećaj radosti i slobode. Dostignuće slobode koje pozorišni stvaraoci postižu je možda najveći dar koji im je dat. Taj osećaj slobode, je verujem, pored katarze i smeha, još jedan motiv za opstanak i dugovečnost pozorišta”, istakla je Svetlana Bojković, pozdravljena dugim aplauzom festivalske publike u Srpskom narodnom pozorištu (SNP).
Program 64. Pozorja počeo je dramom “Petrijin venac” Ateljea 212 prema istoimenom romanu Dragoslava Mihailovića, u dramatizaciji Mile Mašović Nikolić i režiji Bobana Skerlića – prvom od ukupno osam predstava u takmičarskom programu, u selekciji Svetislava Jovanova.
Selekciju nacionalne drame 64. Pozorja, pod sloganom “Pobuna – ženski rod” čine predstave koje je Jovanov odabrao kao primere autentičnog i istraživačkog pristupa problematici ženske emancipacije.
“Reč je o predstavama u kojima pobuna zanemarenog, potisnutog i/ili porobljenog ženskog identiteta, žene kao Drugog – postaje šifra borbe za društvene, moralne i civilizacijske promene”, naveo je Jovanov u obrazloženju takmičarske selekcije 64. Pozorja, koja obuhvata predstave iz Srbije, Nemačke, Republike Srpske i Crne Gore.
Uz “Petrijin venac”, to su i “Zla žena” Jovana Sterije Popovića, u režiji Ive Milošević i izvođenju Narodnog pozorišta u Subotici, “Neustrašive – kao i sve slobodne devojke” Tanje Šljivar, u režiji Salome Dastmalhi i izvođenju Dojčes teatar iz Berlina, “Karolina Nojber” Nebojše Romčevića, u adaptaciji i režiji Kokana Mladenovića i izvođenju Narodnog pozorišta Republike Srpske iz Banjaluke, “Hasanaginica” prema motivima drame Ljubomira Simovića, u režiji Andraša Urbana i izvođenju Novosadskog pozorišta, “Kozocid” autorke i rediteljke Vide Ognjenović, u izvođenju Gradskog pozorišta Podgorica, "M.I.R.A" prema konceptu i u režiji Andraša Urbana, u produkciji Bitef teatra, te “Bolivud” Maje Pelević na muziku Anje Đorđević, u izvođenju Narodnog pozorišta Beograd.
M.I.R.A.
Jovanov je za netakmičarsku međunarodnu selekciju Krugovi, za koju je uzeo u obzir širi, evropski kontekst, odabrao tri predstave iz Hrvatske, Mađarske i Poljske - “Kiklop” prema romanu Ranka Marinkovića, u adaptaciji i režiji Saše Anočića i izvođenju Gradskog dramskog kazališta “Gavela” iz Zagreba, “Itaka” prema Homerovoj Odiseji, pisaca Petera Zavada i Armina Sabo-Sekeljija, u režiji Kriste Sekelji i izvođenju Pozorišta “Katona Jožef” iz Budimpešte, te “Puppenhaus, Kuracja” (Kuća lutaka. Lečenje) Magde Fertač, u režiji Jendžeja Pjaskovskog i produkciji TR/Teatra Rozmaitości iz Varšave.
Prve festivalske večeri u SNP-u je otvorena i 16. Izložba pozorišnog plakata i grafičkog oblikovanja.
Prošle godine, na 63. Sterijinom pozorju, trijumfovala je predstava “Jami distrikt” dramske autorke Milene Bogavac i reditelja Kokana Mladenovića, koja se bavi pojmom nacije i pitanjima nacionalnog identiteta u savremenom društvu, a osvojila je sedam Sterijinih nagrada, uključujući za najbolju predstavu, režiju i tekst. Od devet predstava iz selekcije Boška Milina, po broju nagrada izdvojila se i drama “Carstvo nebesko - epika balkanika” Narodnog pozorišta Beograd i Bitef teatra, u režiji Jerneja Lorencija, koju je kritika proglasila najboljom.
Festivalski sajt je pozorje.org.rs, a program se nalazi i u Kalendaru portala SEEcult.org.
(SEEcult.org)
