Dani svetih Ćirila i Metodija
Dani svetih Ćirila i Metodija u Srbiji i Republici Srpskoj okupili su ove godine književnike i književne prevodioce iz osam slovenskih zemalјa, a svečane akademije održane su 23. i 24. maja u Beogradu, Kostolcu i Andrićgradu, uz odavanje pošte žrtvama katastrofalnih poplava.
Na svečanosti u Beogradu, održanoj 23. maja u Udruženju književnika Srbije, nadahnutu besedu o duhovnoj i svetovnoj misiji solunske braće Ćirila i Metodija održao je protojerej-stavrofor Radomir B. Popović, dekan Akademije Srpske pravoslavne crkve za umetnosti i konzervaciju. U programu su učestvovali književnici: Ivan Čarota (Belorusija), Tatjana Danilјjanc (Rusija), Nataša Švikart-Žumer (Slovenija), Nikolaj Šopov i Roman Kisjov (Bugarska), Hristo Petreski, Borče Panov i Mirče Neškoski (Makedonija), srpski pisci Dušan Čolović i Aleksandar Petrov i dramska umetnica Bilјana Đurović.
Dan sv. Ćirila i Metodija, 24. maj, obeležen je polaganjem cveća na spomenik tvoraca slovenske pismenosti u beogradskom parku kod Vukovog spomenika. Cveće su položili direktora Predstavništva RS u Srbiji Mlađen Cicović, predsednik UKS Radomir Andrić i Živorad Ajdačić, u ime kulturno-prosvetnih zajednica Srbije i Beograda, kao i organizatori manifestacije, a nešto kasnije i ambasadori slovenskih zemalјa u Srbiji, te gradski menadžer Goran Vesić.
Akademija zahvalnosti Ćirilu i Metodiju održana je i u hramu sv. Maksima Ispovednika u Kostolcu, gde je Radomir Andrić održao besedu “Istočnici duhovne poezije”. Program “Kostolačka žiška”, najstarija je manifestacija u Srbiji posvećena Ćirilu i Metodiju.
Domaći i gostujući pisci posetili su i Galeriju “Milena Pavlović-Barili” u Požarevcu, Narodnu biblioteku “Đura Jakšić” u Petrovcu na Mlavi i obližnji manastir Gornjak.
Druga grupa učesnika posetila je Andrićgrad, gde je svečanost u čast Ćirila i Metodija održana u bioskopu “Doli Bel”.
Besedu je održao akademik Ivan Čarota, profesor univeziteta u Minsku, književnik i književni prevodilac koji je sa srpskog na ruski i beloruski preveo više od 1.500 jedinica. Svoje stihove u slavu Ćirila i metodija govorili su pesnici: Nataša Švikart-Žumer, Nikolaj Šopov, Duško M. Petrović, Miodrag Jakšić i Irena Miletić, a Petja Šopov je otpevala bugarsku himnu sv. Ćirilu i Metodiju. Muzički doprinos dao je baladom “Marina” i kantautor Branislav Ostojić iz Beograda.
Akademija zahvalnosti sv. Ćirilu i Metodiju u RS završena je je želјom da se Dani Ćirila i Metodija u Srbiji i RS sadržajno obogaćuju i da 24. maj, Dan slovenske pismenosti, postane državni praznik.
Manifetsacija je završena posetom manastira Dobrun i Drvengrada na Mokroj Gori, čiji je osnivač Emir Kusturica.
Sveti Ćirilo (kaluđersko ime Kirilo, prvobitno Konstantin, oko 827 – umro 14. 02. 869. u Rimu) i Metodije (oko 825 – umro 06. 04. 885. u Moravskoj), braća su rođena u Solunu, tada okruženom Slovenima, u porodici vizantijskog vojnog zapovednika. Bili su učeni ljudi i zauzimali visoke položaje – Ćirilo kao učitelj filozofije i bibliotekar u crkvi Sv. Sofije u Carigradu, Metodije kao državni činovnik. Prema želji cara Mihaila Trećeg, prvo se odazvali pozivu hazarskog cara Kagana da propovedaju hrišćanstvo u južnoj Rusiji i potom, na molbu moravskog kneza Rastislava, preobratili u tu veru i podunavske Slovene, izvršivši veliki uticaj i na njihov kulturni razvoj.
Kao monasi, misionarski rad su započeli u Moravskoj 863. godine i za taj posao se ozbiljno pripremili, pa su najpre sastavili slovensku azbuku – glagoljicu od 38 slova. Kao talentovani filolozi, sa grčkog su preveli svete spise na jezik makedonskih Slovena, čime su stvorili prvi slovenski književni jezik i postali oci slovenske književnosti. Zbog protivljenja nemačkog sveštenstva njihovom radu, 868. godine otišli su u Rim da traže dopuštenje za upotrebu slovenske liturgije, gde je Ćirilo umro i sahranjen u crkvi Sv. Klimenta, dok Metodija papa postavlja za arhiepiskopa panonskog i moravskog. Time ne prestaju teškoće u njegovom delovanju.
Rad tih slovenskih prosvetitelja nastavlja potom deo njihovih učenika – u južnoslovenskim zemljama, posebno oko Ohrida i u Bugarskoj. Tu su, prema najšire prihvaćenoj pretpostavci, i sastavili ćirilično pismo, čiji je početni broj 44 slova kasnije smanjen u većini pisama jezika koji su se njome koristila. Uvedena su i potpuno nova slova i to mahom u neslovenskim jezicima.
Dimitrije Stefanović
