Druga godina časopisa Kinoteka

Časopis “Kinoteka” nastavlja u drugoj godini izlaženja osnovni koncept spajanja filmske prošlosti i sadašnjosti, pa novi, januarski broj donosi eseje o velikanima svetskog filma – Katrin Denev i Žan Pjeru Melvilu, kao i o ciklusima Džona Vua i Žorža Melijesa, intervjue sa Fatihom Akinom i Bojanom Slačalom, kao i niz tekstova koji prate redovne i gostujuće programe, poput revije Dani igre na filmu…

“Lepotica filmskih dana i noći - Katrin Denev” naslov je eseja Radiše Cvetkovića o francuskoj divi, koja je u svetske bioskope ušla sa „Šerburškim kišobranima” (1964) Žaka Demija i odmah zasijala pleneći svojom lepotom i neobičnom pojavom. Polanski i Bunjuel su među prvima preneli njenu neiscrpnu imaginativnu pojavu u remek-dela sedme umetnosti. Tokom duge karijere ova sjajna glumačka ikona pokazala je intenzivan i polivalentan opseg kreacija u više od stotinu filmova, piše Cvetković i podseća da je ovdašnja publika lično mogla da se uveri u njen ležerni i mistični šarm kada je 2005. godine otvorila Fest.

Uz program Melvil na bis, Aleksandar Saša Erdeljanović u tekstu “Amerikanac u Parizu” piše o reditelju i glumcu Žan Pjeru Melvilu (1917-1973), duhovnom ocu francuskog „novog talasa”, ali i velikom obožavaocu svega američkog - od filmova do stila života. “Objektivno posmatrano, Melvilovi filmovi nisu bili ni američki ni francuski, već samo melvilovski. Sabravši u svojim delima najlepše elemente američkih filmskih uzora i stopivši ih sa specifičnim francuskim pogledom na svet, Melvil postavio je temelje modernog evropskog kriminalističkog filma”, ocenjuje Erdeljanović.

Istim povodom objavljen je i tekst “Zovite me Melvil” nekadašnjeg upravnika Muzeja Jugoslovenske kinoteke Dinka Tucakovića, napisan u vreme Melvilove retrospektive 2003. Tucaković analizira opus “autora kome su filmove posvećivali Tarantino i Vu, koji je uticao na filmadžije u dijapazonu od Džordana do Šijana”, a za vrhunac smatra remek delo “Samuraj / Bledoliki ubica”, opisujući ga kao antičku dramu na asfaltu Pariza.

O uticaju Melvila na Džona Vua, uz ciklus Šok koridor predstavlja, piše Nenad Bekvalac, citirajući reditelja iz Hong Konga: „Kao i kod Melvila u mojim filmovima likovi su u konstantnoj borbi između dobra i zla, a ponekad čak i najgori gangsteri mogu se ponašati na najplemenitiji način“.

Jedan od najintrigantnijih autora savremene filmske scene u Nemačkoj Fatih Akin, u razgovoru sa Sandrom Perović, priznao je da ga interesuju tabui. “Kad god je nešto zabranjeno, pretvorim se u radoznalu mačku, želim da saznam više o tome”, rekao je on povodom filma “Rez” o genocidu nad Jermenima. Akin je u intervjuu govorio i o svom ranijem opusu, kao i o najnovijem filmu “Niotkuda” (na temu neonacističkog terorizma) i saradnji sa Dajanom Kruger, koja je za ulogu u tom filmu, lik ogorčene majke čije je dete ubijeno u bombaškom napadu, proglašena najboljom glumicom u Kanu.

Bojan Slačala, muzički i likovni umetnik, osnivač bendova Artan Lili i Stuttgart Online, sastavio je listu za januarski program Moj izbor. U intervjuu za “Kinoteku” objasnio je da je filmove birao na osnovu impulsa i emocija, da kod starih majstora ceni duh, stil i šarm, a pre svega dobru priču, ali i da bez jake i upečatljive muzičke teme nema velikog filma, što se u domaćoj kinematografiji, prema njegovom mišljenju, ne shvata u dovoljnoj meri.

U okviru projekta Vip Kinoteka, 31. januara biće prikazan digitalno restaurirani film “Kad budem mrtav i beo“ Živojina Pavlovića, a časopis prenosi kritiku koju je o tom delu objavio Bogdan Kalafatović u “Književnim novinama” 1968.

“Potpuno okrenut životu, gotovo do poniranja u vrtloge kojima nas on tako često iznenađuje, film Kad budem mrtav i beo rađen je bez ikakvih ustupaka, sa željom da se izbegnu kompromisi bilo kakve vrste. Zbog svega toga, tužna odiseja Džimija Barke, uramljena u kadrove ovog filma, na kraju dobija svoju neočekivanu žestinu i snagu, i to najviše zahvaljujući primereno ostvarenom skladu faktografije i teze”, ocenio je ugledni kritičar Kalafatović.

Istaknuti filmski scenograf  Miljen Kreka Kljaković u tekstu o svom kolegi Veljku Despotoviću piše o “bogatom opusu ovog vrsnog, barokno raskošnog filmskog scenografa”, kome je posvećena velika retrospektivna izložba u Kinoteci. Despotović je “na specifičan, autorski način izrazio sebe kroz komplikovane, maštovite, uzbudljive i ubedljive filmske dekore. Svojim scenografskim rešenjima uspeo je da dostigne izuzetan umetnički nivo, dajući značajan kreativan doprinos ukupnom dramaturškom i vizuelnom estetskom kvalitetu”, istakao je Kljaković.

Povodom ciklusa filmova Kapetan Nitrat prikazuje, posvećenog Borislavu Stanojeviću, Ivan Veljković u tekstu “Čovek sa nitratnom maskom” piše o stripu Kapetan Nitrat, čiji je idejni tvorac bio Stanojević, nekadašnji upravnik biblioteke Jugoslovenske kinoteke. “I pored svog nesebičnog i enormnog doprinosa srpskoj i jugoslovenskoj kinematografiji, Stanojevićev superherojski strip koji služi kao tema ovog teksta neosporivo je njegov krunski vrhunac, njegov magnum opus”, smatra Veljković.

“Alhemičar svetlosti” naslov je teksta Erdeljanovićevog teksta o Žoržu Melijesu, koji je bio reditelj, glumac, scenarista, producent, scenograf, direktor fotografije, fotograf, slikar, ilustrator, mehaničar, mađioničar, iluzionista, vlasnik pozorišta i “u svakom žanru stvorio nešto čudesno i genijalno”, a čiji će filmovi biti prikazani u programu Nema sreda.

Nastavak feljtona Ksenije Zelenović o film noaru bavi se gašenjem klasičnog noara, njegovom poslednjom fazom, tretmanom u okrilju Holivuda i studio sistema, zatim Novog Holivuda, žanrovskim transformacijama i mutacijama noara, kao i početnom fazom neonoara.

Jednu malo poznatu temu obradio je Miloš Vojinović u opsežnom tekstu „Bioskopi za vreme okupacije“. U periodu od maja 1941. do početka oktobra -1944. godine bioskopski život u Beogradu bio je bogat, mada su na repertoaru mogli biti samo naslovi čije je prikazivanje odobrio nemački vojni zapovednik, te je dominirala nemačka kinematografija, zatim italijanska i mađarska. List Novo vreme zabeležio je da beogradska publika najviše voli vesele muzičke filmove. Među više od 400 dugometražnih igranih filmova prikazanih tokom okupacije jedan od najgledanijih bio je srpski film "Nevinost bez zaštite" Dragoljuba Aleksića.

Slobodan Aranđelović predstavlja januarski program Beogradskog filmoplova, na osnovu svoje knjige u pripremi o bioskopskom repertoaru iz prvih 20 posleratnih godina “Filmski vodič Beograda” (1944-1963) i posebno ističe mađarsko ostvarenje "Vrtlog/Vrteška" Zoltana Fabrija, pravu retkost na domaćem repertoaru – libanski film "Ka nepoznatom" Žorža Nasera i indijsku epsku dramu "Majka Indija" Mehbuba Kana.

Povodom 80-godišnjice filma "Snežana i sedam patuljaka", David Kecojević već u naslovu ističe da je to “film koji je promenio Holivud i osvojio svet”, te da je projekat koji su nazivali ludost Volta Diznija dokazao kako “zvučni dugometražni animirani film, osim što može zabaviti, može i uspešno parirati dramaturgiji dugometražnih filmova”.

Rubrika Muzika na filmu donosi kritiku američkog trilera "Tragovi u snegu" Tejlora Šeridana, za koji su muziku komponovali Nik Kejv i njegov stalni saradnik Voren Elis. “Partitura za Tragove u snegu je impresivna, kreativno osmišljena, autentična filmska muzika, možda najbolja koju su Kejv i Elis do sada komponovali i producirali, a koja odskače od savremene holivudske mejnstrim partiture”, ocenjuje Aleksandra Kovač.

Sa polica biblioteke, "Kinoteka" izdvaja knjigu "Savremeni španski film". Portrete 11 reditelja i razgovore koje je s njima vodio Migel Huan Pajan, stvarajući složenu sliku španske kinematografije krajem 20. i početkom 21. veka, objavio je 2004. godine “Klio”, u prevodu Jelene Petrović. Među odabranim rediteljima su dobitnici Zlatnog pečata Kinoteke Karlos Saura i Fernando Trueba, kao i oskarovac Pedro Almodovar, zatim Alehandro Amenabar, Bigas Luna, Aleks de la Iglesija…

Rubrika Tragovi na filmu donosi tekstove o glumcima i rediteljima koji su nedavno preminuli, a među njima su Robert Hirš, Šaši Kapur, Džoni Halidej, Uli Lomel, Alan Žesua i Entoni Harvi.

Jugoslovenska kinoteka je počela projekcije u 2018. godini filmovima zasnovanim na željama gledalaca, a januarski program posvetila je francuskoj divi Katrin Denev i Džonu Vuu, uz reprizu ciklusa Žan-Pjera Melvila zbog velikog interesovanja.

Sajt Kinoteke je kinoteka.org.rs, a program se nalazi i u Kalendaru portala SEEcult.org.

(SEEcult.org)