Devedesete u Novom Sadu
Šok zadruga predstavlja od 20. juna izložbu Srđana Veljovića “Devedesete”, seriju fotografija koja pokriva period vladavine Slobodana Miloševića tokom kojeg je nastojao da zabeleži opštu sliku društva suočenog sa dramatičnim promenama, od svakodnevice svog neposrednog životnog i porodičnog okruženja do određenih kolektivnih prostora ili malih pojedinačnih gestova nepristajanja, borbe i otpora politikama koje su stvorile okolnosti permanentnih kriza, nestabilnosti i neizvesnosti.
Prema rečima Veljovića, posmatrajući fotografije iz 90-ih iz današnje perspektive, čini mu se da spram tadašnje stvarnosti imaju manje dokumentaran, svedočeći odnos, odnosno da se nјima više dokumentuje želјa i napor za uspostavlјanjem prostora normalnosti i slobode.
“To se moglo postići samo malim aktima subverzije, simboličkim činovima koji imaju sporedni, poprečni položaj spram prećutanog, nikad ispričanog narativa 90-ih”, naveo je Veljović povodom projekta “Devedesete”, koji je premijerno predstavio u februaru u Galeriji Artget Kulturnog centra Beograda.
Srđan Veljović, Divulje/Split, JNA 1988.
Srđan Veljović, rat protiv NATO, 1999.
Istoričarka umetnosti Irina Subotić tada je istakla da se 90-te na Veljovićevim fotografijama čine umivenijim, mirnijim, “normalnijim”, zapravo onakvim kakve bismo možda voleli da zapamtimo ispraćajući taj kratki i tako kontroverzni XX vek. “Ali, istorija, tačnije nosioci moći grdno su se poigrali s nama, ostavljajući teško nasleđe i jedinstvena iskustva koja uglavnom, najčešće, izviru kao tragična, užasna, strašna, bolna, ljutita, ponižavajuća, uzaludna, besmislena... I upravo u toj dihotomiji naše preovlađujuće memorije i čežnje za nečim (imaginarno) običnim, uobičajenim, sređenim, mirnim i lepim – leži skrivena snaga ovih fotografija, nastalih između Srđanove dve vojske, 1987/88. i 1999, bez namere da budu opštevažeći dokumenti i upečatljivi svedoci, kako to sam umetnik konstatuje”, navela je Irina Subotić, dodajući da je Veljović, beležeći učestalo prizore prema svojim afinitetima, kreirao jednu opštu, ali alternativnu, dobro izvaganu i selektivnu istoriju prelomnih trenutaka u našim životima 90-ih, iz posebnog ugla posmatranja koji je, kao uostalom svaka dobra fotografija, odraz ličnosti samoga umetnika.
Srđan Veljović, Saša Marković Mikrob, šetnja sa maskama. Festival "Žudnja za životom, Vilhelm Rajh", Beograd, septembar 1997.
Na Veljovićevim fotografijama, kako je konstatovala Irina Subotić, vlada “smirenost, pritajena atraktivnost puna značenja, neka vrsta netražene ali osvojene estetizacije, izvestan otklon kao mera otmenosti - sve ono čime zrači sam umetnik, Srđan Veljović, nenametljiv i tih, otmeno povučen u svoj nevidljivi svet, ali istovremeno izvanredno siguran, bezrezervno određen i nepokolebljiv kada je reč o sistemu vrednosti i moralnim kodovima”.
“Zato je banalnost na Srđanovim fotografijama dobila auru umetničkog čina, i zato je ova izložba izuzetno značajna po svom apsolutnom otklonu od praskavog i oštrog tona, od ružnoće i agresivnosti, bez trunke nasilnosti` kojima nas zagađuju na svakom koraku”, navela je Irina Subotić povodom “Devedesetih”.
Srđan Veljović, Beograd, 10. mart 1991.
Veljovićeve fotografije bi, kako su u predgovoru kataloga naveli umetnički direktori Galerije Artget Miroslav Karić i Slađana Petrović Varagić, trebalo “posmatrati ne samo kao vizuelni dokument/svedočanstvo o jednom društvu i prošlom traumatičnom vremenu, već i kao svojevrsnu refleksiju sada i ovde još uvek zarobljene u kolopletu posledica pomenutog istorijskog perioda”.
“Fotografije iz ove serije uvode nas u različite vizuelne narative, u prizorima redovnog vojničkog života pred rat, civilnog života u ratnim okolnostima, života na studentskim i građanskim protestima, života pod bombama NATO-a, privida normalnosti u dinamici urbanog klupskog života, dnevnih javnih performativnih manifestacija otpora, ali i manifestacija prkosa vesele ‘nepobedive nacije’ i konačno trenutaka proslave ‘pobede’”, naveli su Karić i Slađana Petrović Varagić povodom projekta “Devedesete” koji obuhvata period od Osme sednice CK SKS 1987. godine, koja se može smatrati uvodom u kasniji raspad Jugoslavije, pa sve do 2000. godine i smene Miloševićevog režima.
Srđan Veljović, Industrija
Prema navodima istoričara umetnosti Vladimira Bjeličića, Velјović istražuje uslovlјenost kolektivnog i ličnog identiteta spram društvenih (političkih) normi u situaciji permanentnog vanrednog stanja.
“Očita Veljovićeva anticipacija onog što će ubrzo uslediti nakon ’91, kao i nakon ’99, sugerišu primarno geopolitičke i društvene promene na lokalnoj, ali i na globalnoj ravni. Reč je kraju socijalizma i začetku kapitalizma, te svim pratećim pojavama poput rasprodaje državne imovine, devalvacije pravnog i obrazovnog sistema, korupcije, jednom rečju tranzicije”, naveo je Bjeličić u kritičkom osvrtu u Politici, ukazujući posebno na uvodnu fotografiju projekta “Devedesete”, koja prikazuje nagu žensku figuru u trenucima dokolice, u kontrastu sa impozantnim morskim stenama, te na diptih koji sadrži fotografiju autorove supruge u sedećem položaju na graničnom kamenu između Albanije i SFRJ na Prokletijama, te razorenu zgradu nekadašnjeg CK KPJ nakon NATO bombardovanja Beograda. Dok nas uvodna fotografija, kako primećuje Bjeličić, čini spokojnim i priziva kontemplaciju, smiraj, čežnju za utopijom, druga “upozorava na sve ono što smo izgubili, odnosno na uzrok svega a to je svakako – nacionalizam”.
Fotograf i kulturni radnik Srđan Velјović, rođen 1968. godine, završio je Elektrotehnički fakultet, a realizovao je niz umetničkih projekata, među kojima su: Arhitektura i fašizam, Lep život kao eksces, Nebo, Granice roda, Ekonomija moći heteroseksualne veze, Koliko visoko je bezbedno, Nož žica, Umeće tranzicije, Transponovanje – Džoni Racković, Mnoštva, Tehno – pozicije potkulture, Moguća mesta solidarnosti, Muzeji i još po neko mesto sećanja, Jarboli, Industrija, Fotografije-portreti, Bioskopi u kulturi sećanja, 20-25-29, Das Unheimliche koncept kao praktična alatka…
Fotografiju, kako navodi, koristi kao sredstvo za komunikaciju, smatrajući da je jako zanimljivo tragati za mestom na kojem se ona trenutno nalazi. “Slutim da biće fotografije treba tražiti na strani recepcije, njene prezentacije, upotrebe”, naveo je Veljović.
Izložba “Devedesete” je, posle premijernog izlaganja u Artgetu, prikazana i u Kulturnom centru Šabac i u Galeriji savremene umetnosti u Smederevu.
U Šok zadruzi će biti otvorena do 4. jula.
(SEEcult.org)
