Retrospektiva Živojinovića

Jugoslovenska kinoteka prikazuje od 22. do 30. juna retrospektivu nedavno preminulog glumca Velimira Bate Živojinovića (1933-2016), koja obuhvata izbor od oko 25 ostvarenja iz njegove višedecenijske karijere, tokom koje se istakao i kao tumač karakternih uloga, kao vrhunski komičar i kao nepobedivi partizanski ratni heroj.

Program sećanja na Batu Živojinovića obuhvata filmove u rasponu od sredine 50-ih do 2012. godine, uključujući i “Valter brani Sarajevo” (1972) Hajrudina Krvavca, koji mu je doneo ogromnu popularnost i u Kini, legendarne “Skupljače perja” (1967) Aleksandra Saše Petrovića, te partizanske ratne spektakle “Kozara” (1962) i "Bitka na Neretvi" (1969) Veljka Bulajića, kao i neke od bisera jugoslovenske sedme umetnosti, kao što su “Tri” Saše Petrovića (1965) i “Breza” Ante Babaje (1967)…

Program počinje filmovima “Pesma sa Kumbare” (1955) Radoša Novakovića, kojim je debitovao, te “Uzavreli grad” (1961) Veljka Bulajića.

Do kraja juna biće prikazani i “Dr” (1962) Soje Jovanović, “Neprijatelj” (1965) Živojina Žike Pavlovića, kao i “Povratak” (1966) koji je režirao s Raduom Žudeom (Jude), “Doručak sa đavolom” (1971) Miroslava Mike Antića, “Derviš i smrt” (1974) i “Dorotej” (1981) Zdravka Velimirovića, “Pas koji je voleo vozove” (1977) Gorana Paskaljevića, “Tren” (1978) Stoleta Jankovića, “Nije nego” (1978) Milivoja Miće Miloševića, “Pozorišna veza” (1980) Milorada Lakovića, “Rad na određeno vreme” (1980) Milana Jelića, “Kraj rata” (1984) Dragana Kresoje, “Ptice koje ne polete” (1997) Petra Lalovića, “Lajanje na zvezde” (1998) Zdravka Šotre, “Lepa sela lepo gore” (1996) Srđana Dragojevića, te “Senke uspomena” (2000) Predraga Velinovića, “Seljaci” (2001) Dragoslava Lazića i “Led” (2012) Jelene Bajić Jočić.

Živojinović je preminuo 22. maja u Beogradu u 83. godini, a najčešće pominjana reč u reagovanjima povodom njegove smrti bila je – legenda.

I poštovan, i voljen, Bata - kako su ga svi prisno zvali, odigrao je oko 300 uloga na filmu i televiziji, najviše u celoj bivšoj Jugoslaviji, a pritom u najraznovrsnijim žanrovima (partizanski filmovi i socijalne drame, crni talas i komedije...). Plenio je prirodnošću i specifičnim šarmom, često ostavljajući utisak da na ekranu nije glumac nego autentična ličnost, istakla je Zorica Dimitrijević u Kinotekinom junskom programu.

Bio je mega zvezda u Kini, gde su ga milijarde gledale u filmu "Valter brani Sarajevo", ali i višestruki učesnik festivala u Kanu (sa sedam filmova, među kojima su “Skupljači perja”, 1967; “Grupni portret s damom”, 1977; “Poseban tretman, 1980), dobitnik tri Zlatne arene u Puli i niza drugih nagrada na domaćim i stranim festivalima.  

Rođen 5. juna 1933. u selu Koraćica podno Kosmaja, u blizini Beograda, Živojinović se sa svetom glume upoznao se kao 15-godišnjak u Akademskom pozorištu "Branko Krsmanović", radeći kao scenski radnik i povremeno statista, na poziv rediteljke Soje Jovanović. Pohađao je srednje glumačke škole u Nišu i u Novom Sadu. Na Pozorišnu akademiju u Beogradu upisao se iz trećeg pokušaja 1954. godine, a već 1955. debitovao je u filmu "Pesma sa Kumbare" Radoša Novakovića.

Teatar je bio njegova velika ljubav i početak karijere obeležio mu je angažman u Beogradskom dramskom pozorištu (tada Savremeno pozorište).

Kao prvu značajniju ulogu na filmu, sam je navodio lik Duja u "Vlaku bez voznog reda" (1959) Veljka Bulajića, koji se kasnije prisećao kako je mladi glumac posle audicije istog dana dobio ugovor. Sa Bulajićem je snimio, između ostalih, i čuvene ratne spektakle “Kozara” (1962) i "Bitka na Neretvi" (1969), koji je bio nominovan za Oskara za najbolji strani film. Paralelno je igrao u nekim od bisera sedme umetnosti “Čovek iz hrastove šume” Miće Popovića (1964), “Tri” Saše Petrovića (1965), “Breza” Ante Babaje (1967)…

Impresivna je lista njegovih antologijskih glavnih uloga i pođednako efektnih epizoda. Neki će kao omiljeni film sa Batom navoditi “Most” (Hajrudin Krvavac, 1969) ili “Tren” (Stole Janković, 1978), neki “Doroteja” (Zdravko Velimirović, 1981) ili “Balkan ekspres” (Branko Baletić, 1983)…

Samo 1972. godine bio je izvanredno upečatljiv i kao Korovjev u subverzivnom “Majstoru i Margariti” Saše Petrovića i kao Bulidža u TV seriji “Građani sela Luga”, kao Ratko u drami “I bog stvori kafansku pevačicu” Jovana Živanovića i Šinter u “Tragovima crne devojke” Zdravka Randića, a pritom je to godina u kojoj je postao i Valter.

Usledio je period najšire popularnosti, uz partizanske filmove i niz likova šarmantnih akcionih heroja (poput Vuka u “Partizanskoj eskadrili” Hajrudina Krvavca iz 1979), sa kojima ga je poistovetila armija obožavalaca, mada ti filmovi čine samo manji deo njegovog impozantnog opusa.

Uz starije reditelje iz svih bivših jugoslovenskih republika, Živojinovića je, kako podeća Jugoslovenska kinoteka, “prisvojila” i nadolazeća praška škola, o čemu svedoči efektna rola Kauboja u Paskaljevićevom filmu “Pas koji je voleo vozove” (1977).

Kako za velike glumce nema malih uloga, tako je i Bata podario publici nezaboravnu komičnu epizodu “zavodnika” u samo nekoliko minuta filma “U raljama života” Rajka Grlića (1984).

Igrao je i u velikom broju lakih komedija (kao što su “Žikina dinastija” Zorana Čalića i “Hajde da se volimo” Aleksandra Đorđevića), koje su tokom 80-ih punile bioskope širom bivše Jugoslavije.

Tužni raspad tog prostora početkom 90-ih njegova glumačka harizma je preživela i Živojinović je nastavio da snima sa novom generacijom autora. Vrhunac tog perioda je lik Gvozdena u filmu “Lepa sela lepo gore” Srđana Dragojevića (1996)  

U isto vreme sve češće je igrao u TV serijama, ostavljajući i u njima poseban pečat - kao Macola u “Boljem životu” ili Aranđel u “Srećnim ljudima”, čije brojne reprize na RTS-u i danas prati brojna publika.

Poslednju ulogu na velikom ekranu ostvario je kao deda Životije u filmu “Led” Jelene Bajić Jočić iz 2012. godine.

Privatno neposredan, srdačan i skroman, nije se ponašao kao zvezda i ceo život je proveo sa svojom suprugom Lulom, koja mu je bila podrška i u teškoj bolesti poslednjih nekoliko godina.

Bio je među osnivačima, a jedno vreme i predsednik Udruženja filmskih glumaca. Jedan je od osnivača Filmskog festivala u Sopotu.

U mladosti je trenirao fudbal u “Crvenoj zvezdi”, a kasnije bio član Skupštine tog kluba.

U zrelim godinama “ušao” je u politiku, bio je poslanik Socijalističke partije Srbije, a 2002. i kandidat te stranke na predsedničkim izborima u Srbiji.

Socijalisti su mu priredili i poseban komemorativni skup.

Živojinović je bio dobitnik mnogobrojnih nagrada, počev od 1963. godine i Srebrne arene u Puli (za uloge u filmovima Kozara i Dr) do pre samo nekoliko meseci, kada mu je 44. Fest dodelio Beogradskog pobednika za izuzetan doprinos filmskoj umetnosti. Uz tri Zlatne arene u Puli, četiri puta je dobio Gran pri Glumačkih susreta u Nišu i dva puta nagradu “Car Konstantin” na tom festivalu, a nagrađivan je i na festivalima u Italiji, Rusiji, Ukrajini, Bugarskoj.

U Nišu je dobio i nagradu za životno delo "Slavica" (koja je zatim ponela ime “Pavle Vuisić”). Međunarodni festival slovenskog i pravoslavnog filma Zlatni vitez takođe mu je dodelio nagradu za životno delo, a Festival evropskog filma na Paliću nagradu “Aleksandar Lifka” za ukupan doprinos evropskoj kinematografiji.

Jugoslovenska kinoteka dodelila mu je svoje najviše priznanje Zlatni pečat za izuzetan doprinos razvoju filmske umetnosti.

Dobijao je i društvena priznanja – u bivšoj državi Oktobarsku i Sedmojulsku nagradu, a prošle godine odlikovan je Zlatnom medaljom za izuzetne zasluge i rezultate u kulturnim delatnostima.

Sajt Kinoteke je kinoteka.org.rs, a program se nalazi i u Kalendaru portala SEEcult.org, kao i u PRILOGU (pdf).

(SEEcult.org)