Zatvoren Modiljanijev muzej
Muzej Amadea Modiljanija (1884-1920), u stanu u Livornu u kojem je rođen taj istaknuti italijanski slikar i skulptor jevrejskog porekla, zatvoren je zbog pravnih razmirica vlasnika tog prostora - braće Đorđa i Gvida Gvastala.
Prema navodima lokalnog lista “Tireno”, Modiljanijev muzej osnovan je 1997. godine na inicijativu niza kolekcionara i ljubitelja slikarstva iz Livorna, u stanu u Ulici Roma 38, u kojem se u siromašnoj jevrejskoj porodici rodio čuveni slikar 12. jula 1884.
Jedan od organizatora tog nevelikog, ali vrlo interesantnog muzeja, bio je lokalni galerista i likovni stručnjak Đorđo Gvastala, koji je s bratom Gvidom vlasnik stana u Ulici Roma. Nažalost, braća nisu uspela da se dogovore i po isteku ugovora o kiriji, polovinu objekta Đorđo je morao da vrati bratu.
Braća su zajedno kupila 1991. godine stan u kojem je Modiljani rođen, a Đorđo je kasnije iznajmio bratovljevu polovinu i pretvorio je u muzej posvećen Modiljaniju. Nakon što je restaurisao stan i popunio ga nameštajem iz vremena Modiljanija, kao i određenim brojem originalnih slika i skulptura, muzej je postao i značajan umetnikov arhiv, koji je svedočio o njegovoj karijeri.
Problem je nastao kada je, 12 godina kasnije, Gvido Gvastala odbio da obnovi bratu ugovor za svoju polovinu stana, navodeći da želi da ga pretvori u svetski centar za Modiljanijeve studije. Đorđo, s druge strane, tvrdi da je muzej funkcionisao isključivo zahvaljujući njemu, te da će ostati zatvoren do daljeg, odnosno dok ne reši problem s bratom.
Modiljani je rođen kao četvrto, najmlađe dete u siromašnoj porodici italijanskih Jevreja, pa je s obzirom na bedu u kojoj su živeli, njegova majka morala da prevodi poeziju i daje časove kako bi obezbedila sredstva za minimalnu egzisteniciju višečlane porodice. Već od ranog detinjstva Modiljanija su pratile nevolje i pritiskale bolesti, zbog kojih je morao i da napusti školu. Posle preležanog tifusa nekako se oporavio, pa je počeo da uči slikanje. Nakon oporavka u Napulju, odlazi u Pariz da uči crtanje, a tu se upoznaje sa Anri de Tuluz Lotrekom i otkriva dela Sezana.
Neumereno pritom pije, drogira se, pravi skandale.., a njegov prijatelj, Nemac Ludvig Meidmera ga opisuje kao poslednjeg velikog boema.
Do početka Prvog svetskog rata Modiljani uglavnom kleše kamene skulpture inspirisane afričkom umetnošču, dok mu nije ponestalo kamena. Potom upoznaje Anu Ahmatavu, sa kojom živi u ljubavnoj vezi, iako je velika ruska pesnikinja imala muža, kojme se vratila posle godinu dana.
Modiljani se prijavljuje za vojsku, ali ga odbijaju zbog nežnog zdravlja, a onda slika portrete svojih prijatelja Pabla Pikasa, Dijega Rivere, Žana Koktoa, Morisa Utrila, Maksa Žakoba...
Njegova prva slika koja je skrenula pažnju bio je portret Madam Pompidur za koji mu je kao model poslužila engleska novinarka Beatris Hejstings. Već na njoj se primećuju specifične karakteristike Modiljanijevih portreta: lice i vrat izduženi, linije fino svijene, zenice u očima jedva vidljive, sitne usne...
Prva i jedina njegova samostalna izložba za života prošla je skandalozno: u galeriji Bert Vajl u kojoj je izložio aktove, policija je sve slike poskidala sa zidova, a slikar je zajedno sa Žan Ebutern, sa kojom je počeo da živi u Parizu, pobegao u Nicu. U Nici je i naslikao najveći broj slika.
Za Modiljanijeve slike se posle izložbe u Engleskoj 1919. zainteresovao veliki broj kolekcionara, ali se Modiljani ponovo razboleo od tuberkuloze, od koje je i umro početkom 1920. godine.
Dan posle njegove smrti Žan Ebutern, koja je živela kod roditelja, iskočila je sa petog sprata njihovog stana, pa su Modiljani i ona zajedno sahranjeni na groblju Per Lašez u Parizu.
Branko Rakočević
*Foto: Wikimedia, Amedeo Modigliani - Christie's sale, NY, 2015, Public Domain
