Oproštaj od Rexa u Jevrejskoj

Kulturni centar Rex oprašta se od prostora u Jevrejskoj 16, u kojem je delovao gotovo četvrt veka, retrospektivnim programom “Javno pakovanje” od 24. do 30. decembra, koji je organizovan u vidu dnevnog neformalnog prelistavanja, preslušavanja, pregledanja arhiva i artefakata mnogobrojnih projekata i događaja, kao i u formi tematskih programa u večernjim satima – alternativnog pozorišta, koncerata, izložbi, debatnog i filmskog programa. Od prostora u Jevrejskoj 16, koji je u procesu restitucije vraćen Jevrejskoj opštini, oprostiće se akteri “uradi sam” programa, Pesničenje, Grupa “Hajde da…”, učesnici koncertnog serijala Bez buke, festivali Ring Ring i Slobodna zona…

Početak celonedeljnog “Javnog pakovanja” posvećen je podsećanjem na brojne “uradi sam” programe, a obuhvata i Novogodišnje pesničenje 24. decembra od 19 sati.

“Uradi sam dan”, uz učešće Aleksandra Gubaša, podseća na mnogobrojne stvaraoce koji nisu imali profesionalna znanja ili ambicije u kulturnoj i umetničkoj produkciji, a realizovali su u Rexu niz programa koji su se i načelno i praktično zasnivali na konceptima demokratizacije i decentralizacije umetnosti i kulture, nastajali su spontano (kao najpoznatiji među njima – projekat Low-Fi video), inicijativom etabliranih umetnika ili umetničkih grupa (Horkestar, Pesničenje) ili u programskom okviru samog Rexa (Grafička zavera, KEF, Flux). Mnoge pozorišne, muzičke i strip radionice, kao i programi u vezi sa afirmacijom digitalnih tehnologija i različitih programerskih i umetničkih praksi imale su takođe “uradi sam” osnovu ili dimenziju.

Publika je pozvana na zajedničko pregledanje, razvrstavanje i “pakovanje” arhivskih materijala, ostvarenih, neostvarenih i neostvarivih ideja, bivših i budućih očekivanja, većih i manjih uspeha ili neuspeha, ushićenja i razočaranja...

Pesničenje

Specijalno novogodišnje izdanje Pesničenja obuhvata, uz “Recepte za sreću Milete Poštića” (Branka Veselinović i lutak Sarmiko), i nastupe pesnikinja iz zbornika o migraciji “Ovo nije dom – OND” (Jelena Anđelovska, Ljiljana Ilić, Sara Radojković), učesnike Poezina (Simonida Banjeglav, Ana Marija Grbić, Božidar Vasiljević), Dragomira Olujića Oluje, kao i singapursku (Samuel Leenh) i video poeziju (Tomas Levine), te nastupe Borisa Mladenovića, Hotela Makedonija i mnogih drugih.

U okviru “Javnog pakovanja”, 25. decembra predstaviće se alterativna pozorišna scena koja se odigravala na daskama u Rexu, a među učesnicima su najavljeni Ljubica Beljanski, Milan Manić (Cirkusfera), Dubravka Vujinović (Plavo pozorište), Anđelka Vujinović (Teatar poezije), Nela Antonović (Teatar Mimart) i Dah Teatar, nakon čega će uslediti “Ritualno pakovanje” u formi performansa, koji će izvesti članovi i saradnici Grupe “Hajde da…” koji će ritualno izneti iz Rexa kostime, scenografije i rekvizitu iz predstava u kojima je taj kulturni centar bio koproducent.

Grupa “Hajde da…” sarađuje sa Rexom već 17 godina, tokom kojih je radila sa pripadnicima različitih društvenih grupa, počev od romske dece i mladih, preko osobama sa invaliditetom, borcima ratova 1991-1999, korisnicima psihijatrijskih usluga… U koprodukciji su urađene tri predstave – “Tanatos” (o posledicama ratova 90-ih), “Afanisis ili o presvlačenju” (o političkom transvestitizumu) i “Hegel i druga lista prevara” (o politici diskvalifikacije “nestandardnih” tela). Takođe, Rex je bio i mesto održavanja Festivala društveno angažovanog teatra “Van okvira / Off Frame” koji je ove godine usled nedostatka bilo kakve finansijske podrške trajao svega dva sata - otvaranjem i istovremenim zatvaranjem 4. decembra. Osim finansijskih teškoća, iseljenjem Rexa, festival “Van okvira” ostaje za sada i bez svog prostora za realizaciju.

Fedra

U okviru “Javnog pakovanja” Rexa, 25. decembra biće izvedena i predstava “Fedra” prema motivima Žana Rasina, u režiji Ane Popović, koja je nastala kao oblik ambijentalnog pozorišta. Postavka predstave “Fedra”, u produkciji trupe Tri groša, inspirisana je upravo jedinstvenim prostorom izvedbene sale Rexa, u kojoj je pred prepunim auditorijumom izvedena do sada tri puta, pa je ovo ekskluzivno poslednje izvođenje u originalnom ambijentu koje će realizovati Mirjana Jelić (Fedra), Strahinja Blažić (Tesej), Aleksa Iić (Hipolit), Maja Nikolić (Aricija), Nora Obradović (dete). Originalnu muziku potpisuje Jug Konstantin Marković, a kostim Senka Radivojević.

Muzički program obeležiće “Javno pakovanje” 26. decembra, kada će biti održan poslednji koncertni serijal Bez buke u Jevrejskoj 16, a u opuštenoj poluakustičnoj varijanti, na sceni će se smenjivati neki od izvođača koji su obeležili protekle sezone tog Rexovog muzičkog programa: Ana Avramov, Ana Ćurčin, Ilija Ludvig i Kralj Čačka.

Od Rexa u Jevrejskoj oprostiće se 27. decembra i Međunarodni festival nove muzike Ring Ring - nastupom Jelena Popržan (viola i glas) iz Beča, kojoj će to ujedno biti prvi solistički koncert u Beogradu, kaoi velika nada lokalne alternativne scene The Cyclist Conspiracy.

“Ove večeri ćemo se pokloniti jednom kultnom mestu u gradu koji volimo i koji nas nekad toliko nervira, zatim svim ljudima koji su radeći i volontirjući u Rexu omogućili da godinama dišemo jedan drugačiji vazduh”, poručio je tim povodom Ring Ring.

Ulaz na oba koncerta je besplatan, a moguć je sa kartama koje se preuzimaju u Rexu radnim danima od 10 do 17 i na dan koncerta do 20 sati.

Debatni program, koji je takođe obeležio istoriju Rexa u Jevrejskoj, posvećen je 28. decembra performansu “Unošenje slike predsednika Srbije u MSUB” Uroša Jovanovića, koji je priveden zbog tog rada tokom večeri svečanog otvaranja Muzeja savremene umetnosti u Beogradu.

Uz moderaciju Tanje Marković i Nebojše Milikića, u razgovoru o političnosti performansa i mogućnostima intervencije umetnosti u polje politike, najavljeni su, osim Uroša Jovanovića, pozorišnog reditelja i performera, i Branka Ćurčić iz Grupe za konceptualnu politiku i kustoskinja, teoretičarka i istoričarka umetnosti Jelena Vesić.

Unošenje slike predsednika Srbije u MSUB

Izložbe koje su obeležile istoriju Rexa, kao što su Art vrt, Komšije, Beograđani (Romi) i VlasTITO iskustvo, biće predstavljene 29. decembra, uz neformalne razgovori o kulturnom i socijalnom životu Beograda.

Art vrt bio je prvi projekat realizovan u Rexu. Izložbu je 1994. godine koncipiralo 24 umetnika koji su se okupili u tek otvorenom Cinema Rexu, reagujući na prostor u kojem izlažu. Bio je to prvi put da je toliko beogradskih umetnika različitih generacija radilo zajedno u realizaciji izložbe.

Izložba Komšije iz 1996. godine posvećena je Beogradu kakvog više nema, Beograđanima kojih više nema, stanovcnicima Dorćola… Većina njih stradala je tokom Drugog svetskog rata u masovnim streljanjima ili ugušena gasom u specijalnim kamionima. Izložba je omaž Jevrejima Sefardima koji su u tom delu grada imali svoju kompaktnu zajednicu koja je davala pečat celom kraju.

Beograđani je bio projekat o položaju Roma u Beogradu od početka XX veka, koji je realizovan 2001. godine, a sastojao se od izložbe u Rexu, akcija na otvorenom (flajeri i bilbordi) i u medijima (serija radijskih i TV džinglova).

Projekat VlasTITO iskustvo imao je za cilj problematizovanje fenomena koji bi se mogao nazvati “titoizmom”, a u relativno dugom periodu (mereno ljudskim životom), ali istovremeno i kratkom (u odnosu na istorijsko vreme), obeležio je zajedničku istoriju balkanskoh naroda koji su učestvovali u projektu kolokvijalno označavanom kao “Druga Jugoslavija”.

Govorni program Rexa

Za poslednji dan “Javnog pakovanja” Rexa, 30. decembar, najavljen je Ženski dan i program “Smeh joga” koji vodi Nataša Lukić, a potom će festival Slobodna zona prikazati film “Dan oslobođenja” o istorijskom koncertu grupe Laibach u Severnoj Koreji, čime će se simbolično oprostiti od prostora u kojem je nastao pre 13 godina. Dokumentarni mjuzikl “Dan oslobođenja” prikazan je premijerno na otvaranju 13. Slobodne zone 1. novembra u Sava centru, a ulaz na projekciju u Rexu je besplatan.

Kulturni centar Rex i Fond B92, u okviru kojeg pravno funkcioniše, ostali su bez prostora u Jevrejskoj 16 usled procesa restitucije u okviru kojeg je ta zgrada na Dorćolu pripala Jevrejskoj opštini. Rex je u zgradi u Jevrejskoj 16 bio od 1994. godine, gde je osmislio i realizovao nekoliko stotina projekata angažovanog filma, multimedijalnih izložbi, nove muzike, debatnog programa, alternativnog pozorišta, vizuelnih umetnosti i savremenog plesa. Zgrada u Jevrejskoj 16 sagrađena je početkom 30-ih godina XX veka prema projektu arhitekte Samuela Sumbula za potrebe jevrejskih društava Oneg Sabat i Gemilut Hasadim. Zgrada je posle Drugog svetskog rata i dalje bila u vlasništvu Jevrejske opštine, u kojoj je bio Dom starica i staraca mojsijevaca sve do 1953. godine, kada ju je Jevrejska opština prodala Narodnom odboru opštine Stari grad u Beogradu. Od tada je korišćena u najrazličitije svrhe, a u periodu posle 50-ih godina XX veka u njoj je neko vreme radio i bioskop “Braća Baruh”.

Radio B92 je od 1994. godine iznajmljivao od Opštine Stari grad taj prostor, a nakon renoviranja, pretvorio ga je u alternativni Kulturni centar Reks.

Prema rešenju Agencije za restituciju 2016. godine, Jevrejskoj opštini u Beogradu vraćen je prostor u Jevrejskoj 16 kao kompenzacija za neke od prostora koji su nacionalizovani posle Drugog svetskog rata, a koje država nije mogla da joj vrati. Fond B92 i Reks nastavili su da prostor iznajmljuju od Jevrejske opštine, ali je nedavno zakupodavac otkazao ugovor, pa su u potrazi za novim prostorom.

Projekte tima Kulturnog centra Rex ove godine pomaže Fondacija za otvoreno društvo, kroz podršku Govornom programu, Fondacija Hajnrih Bel podržava aktivnosti inicijative Ko gradi grad, a Ministarstvo kulture i informisanja Srbije projekte Pogled unazad i Staro sajmište – Rute.

(SEEcult.org)