Rusini u Srbiji
Informator “Rusini u Srbiji”, zajednički projekat Nacionalnog saveta, Zavoda za kulturu i Novinsko-izdavačke ustanove “Rusko slovo”, štampan uporedo na rusinskom i srpskom i rusinskom i engleskom jeziku, sadrži sve najznačajnije podatke o kulturnom i društvenom životu pripadnika rusinske nacionalne manjine u Vojvodini kojih, prema popisu iz 2002. godine, ima 15.000 (1981. bilo ih je 23.000).
Informator “Rusini u Srbiji”, zajednički projekat Nacionalnog saveta, Zavoda za kulturu i Novinsko-izdavačke ustanove “Rusko slovo”, štampan uporedo na rusinskom i srpskom i rusinskom i engleskom jeziku, sadrži sve najznačajnije podatke o kulturnom i društvenom životu pripadnika rusinske nacionalne manjine u Vojvodini kojih, prema popisu iz 2002. godine, ima 15.000 (1981. bilo ih je 23.000).
U toj luksuzno opremjenoj publikaciji, koju je početkom juna štampao Maksim graf iz Petrovaradina, mogu se naći relevantne inofrmacije o rusinskim intitucijama, ustanovma kulture, kulturno-umetničkim društvima u svim mestima sa rusinskim stanovništvom, manifetsacijama, udruženjima građana rusinske zajednice i njihovoj grčkokatoličkoj crkvi.
Kulturno središte Rusina je Ruski Krstur sa 5.490 stanovnika, od kojih 86 odsto pripadaju toj nacionapnoj zajednici (4.483), s Domom kluture koji se razvio iz Narodne čitaonice i Rusinskog prosvetnog društva, utemeljenog 1870. U njemu deluju najvažnije kulturne institucije Rusina: profesionalno pozorište Rusinski narodni teatar (RNT) “Petar Riznić Đađa”, Matica rusinska, biblioteka, zavičajni muzej, foklorni ansambl.
Prva pozorišna predstava na rusinskom jeziku izvedena je 1913. u Kucuri, a najviše domete u pozorišnom životu ostvario je RNT “Đađa” iz Ruskog Krstura sa scenom u Novom Sadu, koji je 2002. godine, odlukom Izvršnog veća Vojvodine, zajedno sa teatrima slovačke nacinalne zajednice u Bačkom Petovcu i rumunske u Vršcu, dobio status profesionalnog pozorišta.
Dramski memorijal “Petar Riznić Đađa” je najpoznatija pozorišna manifestacija, a održava se svake godine u aprilu u Ruskom Krsturu.
Pored Matice rusinske, kulturno-obrazovne i naučne institucije osnovane 1945. godine, radi negovanja jezika, tradicije, kulture i umetnosti, srodne ciljeve ima i Društvo za rusinski jezik, književnost i kulturu, osnovano 1970. U njegov delokrug spada i organizovanje naučno-istraživačkog rada, simpizijuma i savetovanja, kao i obeležavanje značajnih godišnjica i ličnosti iz istorije i kulture Rusina.
Izdavačkom delatnošću na rusinskom jeziku bavi se Novinsko-izdavačka ustanova Rusko slovo, koja izdaje i istoimene novine, kao i časopis za književnost i kulturu “Švetlosc” i list za decu “Zahratka”.
Najpoznatiji rusinski psici su, pored akademika Julijana Tamaša, i Irina Hardi Kovačević, nedavno preminuli Đuro Papharhai, Julijan Kolesar, Vlado Kosteljnik, Mikola Skuban, Miroslav Striber, Mikola M.Kočiš, Mihal Kovač i drugi.
Za vreme boravka u Ruskom Krstruru i Kucuri 1871. godine, Volodimir Hnatjuk, koji se bavio prikupljanjem narodnih umotvorina, zabeležio je 430 pesama i 220 pripovedaka, legendi, bajki i anegdota, koje su jedva stale u šest obimnih tomova naučnog zbornika.
U Informatoru se mogu naći i podaci o najistaknutijim rusinskim likovnim stvaraocima: Stevanu Bondarevu, Heleni Sivič, Evgeniju Kočišu, Vladimru Kolesaru, Jakimu Buljčiku, Andri Kočišu, Nikoli Cverdelju...
“Crvena ruža” je najprestižniji muzičko-folklorni festival Rusina i Ukrajinaca u Vojvodini, koji se od 1961. godine redovno održava u Ruskom Krsturu. Tokom osmodnevnog trajanja, na toj manifestaciji se priređuju likovne izložbe, smotre vokalno-instrumentalnih grupa, muzičko- folklorno nadmetanje dece i druge priredbe srodnog sadržaja.
Svake godine u avgustu u Kucuri se održava Kucurska žetva, smotra izvornog folklora Rusina Ukrajinaca, a obuhvata i defile s prikazivanjem žetalačkih mašina, alata i običaja vojvođanske žetve u minulim vremenima, i to sve sa ciljem da ih ovo vreme i ono koje sledi zadrži u kolektivnom pamćenju.
B. Rakočević
